Publi Ovidi Nazon - Wikipedia - Sevgim.az

Publi Ovidi Nazon eradan əvvəl 43-cü ildə martın 20-də Sulmo (Sulmen) şəhərində anadan olmuşdur. İngilis dilli ölkələrdə Ovid kimi taninir. Roma şairi olan Publi Ovidi Nazonun üç ən məşhur əsərlər toplusu:

1. "Qəhrəman qadınlar" ("Heroidlər")
2. "Məhəbbət şeirləri" ("Amores")
3. "Metamorfozlar"

O , həmçinin Roma təqvimi haqqında olan "Fastlar" , "Kədərli elegiyalar" ("Trista") və sürgündə olarkən yazdığı "Pontdan Məktublar"("Epistulae ex Ponto") əsərlərinin müəllifidir . Bundan əlavə bir neçə qısahəcmli şeirlərin də müəllifidir. Onun "Medeya" adlı bir faciəsi də olmuşdur.

Ovidi "Hüznlü məsnəvilər" ustadı kimi qiymətləndirilir. Onun adı Latın ədəbiyyatının kanonik şairləri ilə bir sırada çəkilir. Ovidinin şeirlərinin çoxu antik və orta əsr dövrünə həsr olunmuşdur. Bu əsərlər " Klassik mifologiya " mənbəyi kimi Avropa incəsənətinə və ədəbiyyatına böyük təsir göstərmişdir.

Ovidi, digər Roma şairlərindən fərqli olaraq öz həyatı haqqında daha çox danışır . Özü haqqında ən geniş məlumatı "Trista" əsərində vermişdir. Digər mənbə kimi isə Seneka və Quintilinin göstərilir.

Ovidi eradan əvvəl 43-cü ildə martin 20-də Romanın şərq əyaləti olan Sulmonia şəhərində , köhnə suvari nəslinə məxsus bir şəxsin ailəsində doğulmuşdu. Bu dövr Roma siyəsətində əhəmiyyətli bir dövr olmuşdur. Ovidi təhsilini Romada Ritorika sahəsində , müəllimləri Arellius Fuskos, Porius Latro və natiqlik sahəsində mükəmməl olan qardaşı tərəfindən almışdır. Atası onu vəkil kimi görmək istəyidi. 20 yaşında aşinda qardaşının erkən ölümündən sonra , Ovidi hüquqşünas olmaqdan əl çəkmiş , Afinaya , Kiçik Asiyaya , Sicilaya səhayətlər etmişdir. Beləliklə atasının istəyini yerinə yetirmir . Onun ilk bədii qiraəti eradan əvvəl 25-ci ildə , 18 yaşında ərsəyə gəlmişdir. O , Trista əsərində Maser , Propersi , Horatsi ilə dostluğunu qeyd etmişdir. Yaradıcılığının erkən vaxtlarinda Ovidi çox məşhurlaşmışdı, lakin sonradan , eramızın 8-ci ilində İmperator Avqust tərəfindən sürgün edilmişdir. Üç dəfə ailə həyatı qurmuşdur. Bir qızı olub. Ovidi Tomidə sürgündə olarkən, sonuncu həyat yoldaşı ona çox kömək etmişdir. Şair 10 il sürgündə yaşamış , Tomi şəhərində (hazırda Konstansa adlanır) də vəfat etmiş, oradaca dəfn edilmişdir.

Ovidi yaradıcılığının ilk 25 ilini elegiyalara və məhəbbət şeirlərinə həsr etmişdir. Yaradıcığının erkən dövründə yazdığı əsərlərin xronologiyası əlimizdə deyildir. Onların tarixi alimlər tərəfindən deyilmişdir. Onun günümüzə qədər gəlib çatmış əsəri "Qəhreman qadınlar" ("Heroidlər") silsiləsidir. Bu, mifoloji məhəbbət elegiyasının ən yaxşi nümunəsi hesab olunur . Çox güman ki , əsər 19-cu ildə nəşr olunmuşdur. Orada 14 şeir toplanmıştır.

Məhəbbət elegiyalarından ibarət beş kitab yazmışdır. Dövrümüzə gəlib çatmış "Məhəbbət şeirləri" ("Amores") müəllifin özünün hazırladığı üç kitabın müxtəsər variantidir. Bu şeirlər əsasən , qədim Beotiya şairəsi Korinnaya həsr olunmuşdur. Eradan əvvəl 16-15-ci illərdə çap olunduğu güman edilir. Digər nəşrinin isə eradan əvvəl 8–3-cü illərdə çap olunduğu deyilir. Aradakı vaxt ərzində isə Ovidinin "Medeya" faciəsini yazdiği güman edilir. Lakin bu əsər günümüzə qədər gəlib çatmamışdır.

Eradan əvvəl 8-ci ildə , ən həvəsli olduğu , "Metamorfozlar" əsərini yazdı. Epik poema sayılan bu əsər Hekzametr ölçüsündə ,15 kitabdan ibarətdir. O, "Metamorfozlar"i "fasiləsiz poema" kimi yaratmışdı. O, əsəri üçün yaxşi kompozisiya qurmuş , çoxsaylı mifoloji – tarixi materialı təhkiyə obyektinə çevirmişdir. Metamorfoz (dəyişmə , çevrilmə) mövzuları qədim Roma və Yunan mifologiyasında da mühüm yer tutur. "Metamorfozlarda müəllif şən və kədərli vəziyyətlərə müraciət edir , qəhrəmanların hərəkətlərindən istifadə edərək maraqlı , təsirli epizodlar yaradır . Ovidi "Metamorfozlar" əsərini yazarkən eyni vaxtda , altı kitabdan ibarət , Roma təqvimindən bəhz edən "Fastlar" əsərini də yazmışdır. Bu əsərdə Roma bayramlarının adət və mərasimlərini təsvirə çalışmış , müxtəlif əsatir və rəvayətləri toplamışdır. Lakin əsərin kompozisiyası , Ovidi Tomidə sürgündə olarkən məhv edilmiş , əsərin bir hissəsi orada unudulmuşdur.

Eramızın 8-ci ilində , Ovidi imperator Avqustun əmri ilə , Senatın və Roma məhkəməsinin müşaiyəti olmadan, Qara dəniz sahillərindəki Tomi şəhərinə sürgün edilir . Sürgün illərində kədər və qəmini göstərmək üçün , Ovidi şeirlər toplusu olan "Trista"("Kədərli elegiyalar") və "Pontdan Məktublar" ("Epsilitilae eks Ponto") əsərlərini yaratdı. Romadan uzaqda sürgündə olarkən , Roma təqvimi haqqında yazdığı "Fastlar" əsərindən əl çəkməsi üçün məcbur edilmişdi. Beləliklə , yanvar ayından iyun ayına qədər olan altı kitab əldə qalmışdır. Sürgün dövründə Ovidi keçmiş dostlarindan birini ifşa edən "İblis" poemasını yazmış, onu xeyanətdə ittiham etmişdir. "Pontdan Məktublar" ("Epsilitilae eks Ponto") əsəri , şairin Romadakı dostlarına göndərmiş olduğu təsirli məktubləardan ibarətdir. İlk üç kitabı eramızın 13–14-cü ilində , dördüncü kitab isə 14–16-cı ildə nəşr olunmuşdur. Sürgün zamanı yaradıcılığı emosional və şəxsi olmuşdur. Ovidi məktublarında , Tominin yerli əhalisi ilə dostluğundan bəhs edir və onların dillərində də bir əsər yazdığını qeyd edir. O, üçüncü həyat yoldaşına çoxlu şeirlər həsr etmişdir. Bəziləri İmperator Avqusta , özünə, Romadakı dostlarına həsr olunmuşdur . O əsərlərində tənhalığını qeyd edir.

Ovidi , eramızın 17-ci ilində Tomidə vəfat etmişdir. İddialara görə , şəhərin bir neçə kilometr yaxınlığında dəfn edilmişdir.

Məhəbbət elegiyasi sayılan bu əsər 21 beytlik şeirlər toplusudur. Bu silsiləni "Məktublar" da adlandırırlar. Məktublar öz sevgililərinə aşiq olan qadınların fərdi təəsüratlarıdır. Onlar Penelopa , Filla , Brizenda , Fedra , Enona , Qusipila , Ferminova , Didona , Ariadnaya yazılmışdır. 15-ci məktub isə tarixi Sapfonu Fanona yazılmışdır.

Son vaxtlar məktublarin 21 deyil , 15 olduğu dəqiqləşdirilmişdir. Ehtimal olunur ki, 15 məktubdan sonuncusu Ovidi tərəfindən yazılmamışdır. Sonuncu məktub mifoloji qəhrəmana deyil , Sapfonan Fanona olan məktubdur. Sonuncu (16–21) məktublarda isə cavablar göstərilmişdir. Paris və Yelena , Hero və Leander və s. Sonuncu məktubların Ovidiyə məxsusluğu şübhə altındadır. Məktubların yazılışında o, Homerdən , qədim faciə motivlərindən faydalanmışdır. Obrazlarin yaradılmasında deklamasiya üslubundan faydalanmış , mifoloji sürətlərdən istifadə etmişdir.

Bu əsər elegiya ölçülü 3 kitabdan ibarətdir. Bu şeirlər Korinnaya həsr olunuşdur və əsas mövzusu sevgi – məhəbbətdir. Birinci kitabda 15 şeir toplanmışdır. İlk şeir Ovidinin bu epik poemani yazmaqda niyyətini göstərir. 4-cü şeir didaktik məzmunludur. 5-cidə "günorta görüşü" təsvir olunmuşdur. Sonraki şeirlərdə Korinnanin sevgisini hədiyyələrə satmasindan danışılır. Sonuncu şeirdə isə sevgi şeirlərindən bəhs olunur. Kitabin ikinci hissəsi isə 19 parçadan ibarətdir. Üçüncü kitab isə 15 hissədən ibarətdir. Ən sonuncu hissədə Ovidi erotik düşüncələdən uzaqlaşdiğını qeyd edir. Tənqidçilər poemada özünə inamsizliğin olduğunu qeyd edirlər.

Əsər sevgi sənəti və sevgilini necə yoldan çıxartmaq haqqında 3 kitabdan ibarətdir. İlk kitab kişilərə ünvanlanır və qadinlari necə başdan çıxarılması yolları örgədilir. İkinci kitab da kişilərə ünvanlanır və qadinlari necə əldə saxlamaq haqqındadır. Üçüncü kitab isə qadinlara ünvanlanır , başdançixarmanın texnologiyalarindan bəhs olunur. Əsərdə Ovidi sevgili tapila biləcək yerləri təsvir edir. Teatr, arena kimi yerlər buna misal ola bilər. Ovidi sevdiyinə çoxlu hədiyyə verməmək , xarici görünüşə aldanmamaq kimi məsləhjətlər verir. Kitabin sonunda isə onun qadinlara məsləhəti və onun adini "Müəllim" kimi yaymaqlarini məsləhət görür.

Ovidinin ən məşhur əsəridir. 15 kitabdan ibarət , Hekzametr ölçüsündə yazilmişdir. Metamorfoz (çevrilmə , dəyişmə) mövzulari qədim xalqlarin , o cümlədən yunan və romalılarin mifologiyasında mühüm yer tutur. Əsərdə 250dən çox mif haqqinda məlumat vardir. Birinci kitab dünyanin formalaşmasindan , Yuli Sezarin ulduza "Çevrilməsinədək" olan miflər toplanmışdır. Digər kitablarda isə Muzalar haqqinda , Adonis, Kallistro , Avropa haqqinda və s. miflər toplanmışdır. Son kitab Pifaqor tərəfindən fəlsəfi mühazirə, Sezar və ilahiləşdirmə haqqındadır. Poemanin sonunda o Avqustu tərifləyir .

Sürgün illərində yazdiği bu əsər Ovidinin bizə gəlib çatan ikinci sağ qalmiş əsəridir. "Fastlar"da müəllif Roma bayramlarinin adət və mərasimlərini təsvirə çalışmış , müxtlif əsatir və rəvayətləri qələmə almağa müvəffəq olmuşdur. Poema 6 kitabdan ibarətdir. Ovidi əsərdə Avqustun ideoloji görüşlərinə öz münasibətini bildirmişdir və onun adi ilə bağli olan bayramlar haqqinda məlumat vermişdir. Əsərdə Roman festival , mərasimlərinin mənşəyi açiqlanir , mifik hekayələr mövsümlərə uyğun astronomik və kənd təsərrüfatı məlumatlari verılmişdir. Ovidi elmi tədqiqatlarda birbaşa sorğudan istifadə edir və mütəmadi olaraq özünü kahin çağırır.

İbis 644 sətirdən ibarət elegiydır. Ovidi burda mifoloji hekayələrədən istifadə edərək , onu sürgünə göndərənlərə lənət oxuyur. O özünün zərərsiz olduğunu , düşmənlərinin onun qabiliyyətindən istifadə etdiklərini qeyd edir. Poemanin sonu onun , tanrilardan düşmənlərinə qarşi lənətlərini daha təsirli etmələri üçün dua etməsi ilə bitir.

Beş kitabdan ibarət şeirlər toplusudur. Əsərdə şairin Romadan Tomiyə səfəri təsvir olunur. Bu əsərdə o , həyatinin ən ağir məqamlarini qələmə almişdir. Ovidinin dostlarina , həyat yoldaşina , Avqusta həsr elediyi elegiyalar burda toplanmişdir.

Sürgün illərində yazmışdır . 4 kitabdan ibarətdir. Əsərin əsas məzmunu Ovidinin dostlarına məktubu və məktublarda onu xilas etmələrini xahiş etməsidir. Əsərdə Ovidi artıq yerli xalqın dilini də öyrəndiyini bildirir. Sonuncu hissəni isə düşmənlərinə həsr etmişdir.

Ovidi , Amores əsərinin bir hissəsi bugünlərə gəlib çatmamişdir. Onun digər bir əsəri "Medeya" faciəsində itmiş əsərlərindəndir. Bunlardan başqa onun adlari bəlli olmayan əsərləri itmişdir.

• Casta est quam nemo rogavit — Kəramətli o kəsdir ki, heç kimin zəhləsini tökmür.
• Fas est et ab hoste doceri — Öyrənmək hər zaman lazımdır, düşməndən belə
• Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo — damla daşı gücü ilə deyil tez-tez damcılamaqla deşir.