Namaste - Wikipedia - Sevgim.az

Namaste (Namas+te) sözü Sanskrit dilindən gəlir və "namas"(hörmət, ibadət) və ikinci şəxsin, yəni "sən" zəmiri ilə bağlı olan "te" sözünün birləşməsindən yaranır."Namah" sözü "te" səsinin əvvəlində "namas" formasını alır.

Bu ifadə Veda ədəbiyyatında geniş şəkildə tapılır.Namas-krita və buna oxşar ifadələr Rigvedada, xüsusilə Vivaha Suktada,10.85.22-ci beytində "ibadət etmək, sitayiş etmək" mənasında istifadə olunmuşdur.Namaskara isə Atharvaveda,Taittiriya Samhita və Aitareya Brahmana kimi ənənəvi Hind mətnlərində "ekspressiv ibadət, hörmət,salam və ibadət" mənasında təqdim olunur.Bu ifadə Veda dövrünün ədəbiyyatında və sonrakı dövrün mətnlərində, məsələn,Mahabharatada "hörmət göstərmə, ibadət etmə" və "hörmət təqdim etmə" mənasında rast gəlinir.Namas-te ifadəsi,Rigveda 8.75.10, Atharvaveda 6.13.2,Taittirya Samhita 2.6.11.2 və başqa erkən Hindu mətnlərində bu mənada geniş istifadə olunur.

Hindistan məbədlərindəki qədim və orta əsr dövrünə aid bir çox heykəl və mandapa rölyeflərində də Namaste ifadəsinə rast gəlinir.İndologiya üzrə mütəxəssis Stephen Phillipsə görə,"te" və "tvam" sözləri Sanskrit dilində qeyri-rəsmi, yaxın, tanış şəkildə "sən" demək üçün istifadə olunur.Adətən tanımadıq böyük şəxslərə deyil, yalnız tanış və ya yaxın insanlara yönəldilir.Namas-te salamlaşmasında "tvam" sözünün "dativ" formasının istifadəsi, sözün mənasında əlavə ikinci,metaforik bir mənanı da əks etdirir.Bu, Phillipsə görə Namas-tenin praqmatik mənasının əsasını təşkil edir:"Sənin ürəyindəki (ilahi) uşağa salam göndərirəm."

Namaste ifadəsi müasir dövrün dilində "namah" sözünün "əymək","hörmət göstərmək","şərəfləndirmək" və ya "sitayiş" kimi mənalarını daşıyır."Te" isə "tvam" sözünün ikinci şəxsin dativ forması olaraq "sənə" mənasını verir.Buna görə də ,Namaste ifadəsinin birbaşa tərcüməsi "sənə əyilirəm"dur.Hinduizmdə isə bu ifadə,"ilahi və öz (atman,ruh) eynidir" anlayışını əks etdirən bir ruhani məna daşıyır."Səndəki ilahi qüvvəyə əyilirəm" olaraq başa düşülür.Holly Oxhandler,sosioloq,bu ifadənin Hinduizmə aid olduğunu və "mənim içimdəki müqəddəs, səndəki müqəddəs ilə tanış olur” anlamını verdiyini qeyd edir.

Daha az yayılmış bir variant üç və ya daha çox insana yönəlikdir.Buna Namo vah deyilir.Bu,namah və ikinci şəxsin cəm pronounu olan vahın birləşməsindən əmələ gəlir.Namah sözü "v" səsindən əvvəl namo formasına keçər.Bundan başqa,daha az rast gəlinən bir variant isə yalnız iki şəxsə ünvanlananda istifadə edilir, yəni Namo vam,bu da namah və ikinci şəxsin ikili prnounu olan vamın birləşməsindən ibarətdir.

Tarixi

Müxtəlif İndus Vadisi Sivilizasiyasının qazıntılarında,namaste vəziyyətində olan bəzi kişi və qadın terrakota fiqurlarına rast gəlinmişdir.Bu arxeoloji tapıntılar Mature Harappan dövrünə aid edilir.

Namaste zamanı əllərin qıvrılması hərəkəti Anjali Mudra adlanır.Namaste ilə yanaşı,bu mudra Bharatanatyam kimi Hind klassik rəqslərində və yoqa təcrübəsində də yer alır.Hind məbədlərində,mandapamlarda,girişlərdə və Shaivismin Lingobhavamurti kimi ikonografiyalarında geniş yayılmışdır.Anjali Mudra Namastedən fərqlənir, çünki o,qeyri-şifahi bir həyatdır,halbuki Namaste jesti ilə və ya jestsiz də söylənə bilər.Bhaumik və Govilə görə,Anjali Mudra ilə Namaskara Mudra arasında çox oxşar olan,lakin incə fərqlər mövcuddur.Anjali Mudrada baş barmaqların arxası sinəyə tərəf yönəlir və digər barmaqlara dikdir,halbuki Namaskara Mudrada baş barmaqlar digər barmaqlarla düz bir xətt üzrə yerləşir.

Anjali Mudra, qədim Sanskrit mətnlərində, xüsusən Natya Shastranın 9.127-128-ci beytlərində təsvir edilir.Həmçinin,VI əsrdən sonra yazılmış məbədlərin memarlığına dair mətnlərdə, məsələn,Devata Murti Prakarananın 5.67-ci beytində və rəsm haqqında yazılmış Citrasutrasada da rast gəlinir.Natya Shastra,Hind klassik rəqsi sahəsində bir mətn olaraq,Anjali Mudranı əllərin birləşdirildiyi və hörmətli bir vəziyyət kimi təfsir edir.Bu poza tanrılara dua etmək, hörmət edilən insanları qarşılamaq və dostlarla salamlaşmaq məqsədilə istifadə olunur.Natya Shastranın daha irəliləyən hissələrində, məbəddə dua edilərkən Anjali Mudranın başın yaxınlığında və ya yuxarıda yerləşdirilməsi, hörmətli şəxslə görüşərkən üzün və ya çənənin qarşısında,dostlarla isə döş bölgəsində yerləşdirilməsi tövsiyə edilir.

Bu jest Hindistan alt qitəsi, Asiyanın bəzi hissələri və Cənub və Cənub-Şərqi Asiya mənşəli insanların miqrasiya etdiyi digər bölgələrdə geniş istifadə olunur.Namaste,bir yaxın,qonaq və ya yad şəxslə hörmətlə salamlaşma, onları qarşılayıb qəbul etmə üçün istifadə olunan hörmət göstəricisidir.Namaste bəzi hallarda,bir şəxsin başqasına verdiyi köməyə və ya göstərdiyi dəstəyə görə minnətdarlıq ifadə etmək və ona olan nəcib xeyirxah davranışına təşəkkür etmək üçün də istifadə edilir.

Namaskara, məbədlərdə və ya rəsmi puja (ibadət) yerində istifadə edilən 16 upachara (hörmət göstərmə praktikasından) biridir.Namaste, tanrıya ibadət kontekstində,alimlərə görə,bir qonağı və ya hər hansı bir şəxsi salamlamadakı funksiya ilə eynidir.Bu jest,bir şəxs tərəfindən digərinə nəzakət, hörmət, etibar və qonaqpərvərlik ifadə edir.O,eyni zamanda vida etmək üçün də istifadə olunur.Bəzi qədim Hindu mətnlərində, məsələn,Taittiriya Upanishadda,bu jest Atithi Devo Bhava (könüllü olaraq,"qonağı tanrı kimi qarşıla") şəklində ifadə olunub.

Namaste, pranamananın altı formasından biridir.Hindistanın bəzi bölgələrində bu terminlər eyni mənada istifadə olunur.

Namaste jesti təmasdan qaçınan bir salamlaşma forması olduğundan,2020-ci il Koronavirus pandemiyası zamanı bir çox dünya liderləri bu jesti əl sıxmaq yerinə virusun yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə alternativ olaraq qəbul etdilər.