 |
 |
Sevgim.az |  |
 |
2022-ci il 16 mart tarixində, Rusiya-Ukrayna müharibəsi zamanı, Rusiya Silahlı Qüvvələri[4][5] Ukraynanın Mariupol şəhərində yerləşən Donetsk Akademik Regional Dram Teatrını bombalayıb. Həmin teatr Mariupolun mühasirəsi zamanı hava hücumundan sığınacaq kimi istifadə edilirdi və orada çox sayda mülki şəxs gizlənmişdi. Bombardman nəticəsində ölənlərin sayı ilə bağlı təxminlər müxtəlif olub — Amnesty International ən azı 12 nəfəri[4] və "güman ki, daha çoxu"nu qeyd etmişdir,[4] Associated Press isə 600-ə[6] qədər itki olduğunu bildirib.[6][a]
| Mariupol teatrının bombalanması | |
|---|---|
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| 47°05′46″ şm. e. 37°32′55″ ş. u.HGYO | |
| Yeri | |
| Tarix | 16 mart 2022[1] |
| Ölü sayı |
|
| Yaralı sayı |
|
Ukrayna hökuməti Rusiya Silahlı Qüvvələrini teatrın mülki şəxslərin sığındığı zaman bilərəkdən bombalanmasında ittiham etmişdir.[8] Rusiya isə bu iddiaları rədd etmişdir.[9] Müstəqil araşdırmalar isə Rusiyanın bu iddialarını təkzib etmişdir.
Teatr Rusiya tərəfindən işğal zamanı məhv edilən Ukrayna mədəni irsi və mədəniyyət obyektləri sırasındadır.[10] Həm Avropa Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı, həm də Amnesty International bu hücumu müharibə cinayəti kimi qiymətləndirmişdir.[4][11]
2022-ci il 24 fevralda, Rusiya Silahlı Qüvvələri və onlara bağlı pro-Rusiya silahlı birləşmələr Mariupol liman şəhərini mühasirəyə almış və ağır tələfatlara səbəb olmuşdur. Mühasirə dövründə ərzaq, qaz və elektrik kimi təchizat kəsilmişdir.[12] 17 mart tarixinə şəhər meri Serhiy Orlov Mariupolun 80–90 faizinin shellənmə nəticəsində dağıdıldığını bildirmişdir.[13]
Mariupol şəhər bələdiyyəsinin rəsmiləri teatrın şəhərin ən böyük tək hava hücumu sığınacağı olduğunu, 500-dən[5] 1,200-ə [8] qədər mülki şəxsin ora sığındığını və hücum zamanı qadınlar və uşaqların həmin yerdə olduğunu qeyd etmişlər.[14]
14 mart tarixində teatrın peyk görüntülərində teatrın qarşısındakı meydanda iki yerdə rus dilində "uşaqlar" ("дети") sözü yazılmışdır. Bu mesaj teatrın mülki şəxslərin, xüsusilə uşaqların sığındığı hava hücumu sığınacağı olduğunu və hərbi hədəf olmadığını hücum edən qüvvələrə bildirmək məqsədilə verilmişdir.[15]
2022-ci il 16 mart tarixində Ukrayna hakimiyyəti Rusiya qüvvələrini Mariupolda mülki əraziləri atəşə tutmaqda ittiham etdi. Artilleriya hücumu nəticəsində bir neçə obyekt, o cümlədən üzgüçülük hovuzu binası və nəqliyyat karvanı vuruldu; daha sonra Donetsk Akademik Regional Dram Teatrı bombalanaraq xarabalığa çevrildi.[17]
Donetsk Regional Akademik Dram Teatrına hücumun vaxtı saat 10:00-dan bir qədər sonra baş verdi.[11]
Teatrın zirzəmisində yerləşən bomba sığınacağı bombardmandan sağ çıxdı, lakin bir çox insan yanaraq dağılmış dağıntıların altında qaldı.[18] Mariupoldan olan Ukrayna parlamentinin üzvü Dmitro Qurinin bildirdiyinə görə, xilasetmə işləri Rusiya qüvvələrinin davam edən hücumları səbəbindən çətinliklə aparılırdı.[19]
25 mart tarixində hücumun dərhal ardından çəkilmiş videolar sosial mediada yayıldı: birinci videoda toz içində olan insanlar binanın qismən dağıdılmış yuxarı mərtəbələrindən enirdi; ikinci video isə zərbə yerini əks etdirirdi.[20]
17 mart tarixində ölənlərin sayı dəqiq bilinmirdi; bəzi insanlar sağ olaraq dağıntılar altından çıxmışdı.[21]
18 mart tarixində təxminən 130 nəfərin xilas edildiyi bildirildi.[22][23]
25 mart tarixində Mariupol Şəhər Şurası təxminən 300 nəfərin hava hücumu nəticəsində həlak olduğunu bəyan etdi.[24]
25 mart tarixində The Washington Post şahidlərin sözlərinə əsaslanan araşdırma dərc etdi. Bildirildi ki, teatrın zirzəmisində gizlənmiş bütün ailələr sağ-salamat xilas olmuş və bombardmandan əvvəl təxliyə prosesi başlamışdı.[25]
4 may tarixində Associated Press agentliyi teatrın bombalanması nəticəsində 600 nəfərin həlak olduğuna dair sübutlar təqdim etdi. Bir çox sağ qalanın fikrincə, əsas giriş və yan çıxışlardan təxminən 200 nəfər – o cümlədən xilasedicilər – qaçmağı bacarmışdı; digər yan və arxa hissələr isə tamamilə çökmüşdü.[20]
7 iyun 2022-ci ildə Human Rights Watch və Xarkov İnsan Haqları Müdafiə Qrupu ayrılıqda bəyan etdilər ki, Rusiya tərəfindən məcburi deportasiya olunmuş mülki şəxslər və Ukrayna qaçqınları hərbi cinayətlərdə Ukrayna hərbçilərini, o cümlədən "Azov" alayını ittiham etməyə məcbur edilirlər. Bu çərçivədə teatrın bombalanması hadisəsində də belə bir halın qeydə alındığı bildirilmişdir.[26]
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski hadisəni müharibə cinayəti kimi qiymətləndirərək Rusiyanı məsuliyyətə cəlb etdi.[27]
Rusiya Müdafiə Nazirliyi teatrın bombalanmasına görə məsuliyyəti rədd edərək, hücumun Ukraynanın Azov Alayı tərəfindən həyata keçirildiyini iddia etdi.[28] Rusiya tərəfi Mariupolda hava hücumları həyata keçirmədiyini və teatr binasının yuxarı mərtəbələrinin Azov tərəfindən partladıldığını iddia etdi.[29]
İtaliyanın Mədəniyyət Naziri Dario Françeskini Ukrayna hökumətinə teatrın bərpası üçün yardım təklif etdi.[30]
2022-ci il 13 aprel tarixində Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT) Mariupol teatrı ilə bağlı hesabat dərc etdi. Hesabatda qeyd olunur ki, Rusiya teatrı qanuni hədəf kimi göstərməsə də, onu Ukrayna qüvvələrinin partlatdığını iddia edib. ATƏT-in hesabatında belə bir sübutun tapılmadığı və hücumun beynəlxalq humanitar hüququn ciddi pozuntusu olduğu bildirilmişdir.[31]
2022-ci il 4 may tarixində Associated Press teatrın bombalanması ilə bağlı araşdırma dərc edərək, ölüm hallarının Ukrayna hökumətinin əvvəlki təxminindən daha çox – 600 nəfərə qədər ola biləcəyini göstərdi. Araşdırma Rusiya tərəfinin teatrın Ukrayna hərbçiləri tərəfindən partladılması iddialarını təkzib etdi.[32]
2022-ci il 30 iyun tarixində Amnesty International hücumun Rusiya qüvvələri tərəfindən iki 500 kq-lıq bomba ilə həyata keçirildiyini və bunun müharibə cinayəti olduğunu bəyan etdi. Təşkilat, hadisənin qəsdən mülki əhalini hədəfə alan bir hücum olduğunu vurğuladı.[33]
2022-ci il 11 iyulda Ukrayna mediası, rus qüvvələrinin teatrın dağıntılarını təmizlədiyini və qurbanların cəsədlərinin naməlum istiqamətə aparıldığını bildirdi.[34]
Teatr ətrafında “Potyomkin kəndi” tipli saxta bərpa mənzərəsi yaradılmışdır.[35]
2023-cü ilin fevralında rusiyalı jurnalist Mariya Ponomarenko teatr hücumu barədə məlumat paylaşdığı üçün Rusiya senzura qanunlarına əsasən altı il həbs cəzası aldı.[36]
2023-cü il 29 mart tarixində “InformNapalm” təşkilatı tərəfindən yayımlanan hesabatda hücuma rəhbərlik etdiyinə görə, Rusiya Hərbi Hava Qüvvələrinin 960-cı Həmlə Hərbi Hava Alayının komandiri polkovnik Sergey Atroşçenko ittiham edildi. Hücumun Krasnodar diyarındakı Primorsko-Axtarsk aviabazasından başladığı bildirilmişdir.[37]
Up to 1,200 people may have been inside the theater, the city's deputy mayor Serhiy Orlov said.
 |
 |
SEVGIM.AZ |  |
 |
|
