 |
 |
Sevgim.az |  |
 |
TASS (rus. Телеграфное агентство Советского Союза – Sovet İttifaqının Teleqraf Agentliyi) — Sovet İttifaqı dövründə dövlətə məxsus rəsmi informasiya agentliyi olmuşdur. 1925-ci ildən etibarən bu adla fəaliyyət göstərən TASS, həm SSRİ daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda sovet hökumətinin əsas informasiya yayım orqanı hesab olunurdu.[1] Hazırda bu agentlik Rusiyada Rossiya Seqodnya və RIA Novosti ilə yanaşı, fəaliyyətini TASS İnformasiya Agentliyi adı ilə davam etdirir.[2]
| TASS | |
|---|---|
| ТАСС | |
_2017.svg){kind=logo} | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Məhsulu | Xəbər agentliyi |
| Təsis tarixi | 1 sentyabr 1904 |
| Struktur | |
| İşçi sayı |
|
| Rəhbərlik | |
| Təsisçi |
|
|
tass.ru tass.com |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
TASS XX əsr boyunca SSRİ-nin informasiya siyasətində əsas alət olmuşdur. Onun fəaliyyəti sovet kütləvi informasiya vasitələri, ideoloji nəzarət və propaqanda sistemlərinin nümunəsi kimi tədqiq olunur.[3] Tarixçilər və jurnalistlər üçün TASS-ın arxivləri bu gün də Sovet İttifaqının siyasi və ictimai həyatının öyrənilməsində dəyərli mənbə sayılır.[4]
TASS agentliyinin kökü çar Rusiyasına, 1904-cü ildə yaradılmış Sankt-Peterburq Teleqraf Agentliyinə (rus. Санкт-Петербургское телеграфное агентство – СПТА) dayanır. Bu agentlik imperiya Rusiyasında yarı-rəsmi informasiya mənbəyi kimi fəaliyyət göstərərək dövlət və mətbuat arasında əlaqə rolunu oynayırdı.[5] 1908-ci ildə agentlik adını Rusiya Teleqraf Agentliyi (РОСТА) olaraq dəyişdi və 1917-ci il Fevral inqilabından sonra da fəaliyyətini davam etdirdi. Lakin 1917-ci il Oktyabr inqilabı ilə birlikdə agentlik bolşeviklərin nəzarətinə keçdi və yeni sovet dövlətinin informasiya siyasətində əsas orqana çevrildi.[6][7]
1918-ci ilin sentyabrında Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının rəhbərliyi tərəfindən Bütün Rusiya Teleqraf Agentliyi (rus. Российское телеграфное агентство – РОСТА) yaradıldı.[8][9] ROSTA yeni sovet dövlətinin ilk rəsmi xəbər agentliyi idi və birbaşa Xalq Komissarları Sovetinə tabe idi. Onun əsas vəzifəsi sovet hökumətinin qərarlarını, təbliğat materiallarını və operativ xəbərləri yaymaq idi. ROSTA eyni zamanda siyasi plakatlar və vizual informasiya vasitələri vasitəsilə təbliğat fəaliyyəti ilə də məşğul olurdu. Bu dövrdə agentlik həm də yerli sovetlərin və işçi təşkilatlarının xəbərlərini mərkəzləşdirərək mətbuata ötürürdü.[10]
1925-ci ilin iyul ayında ROSTA ləğv olundu və onun bazasında Sovet İttifaqının Teleqraf Agentliyi — TASS (rus. Телеграфное агентство Советского Союза) yaradıldı. Bu dəyişiklik SSRİ-nin formalaşmaqda olan mərkəzləşmiş informasiya idarəçiliyinə uyğun idi. TASS həm Sovet hökumətinin rəsmi xəbər agentliyi, həm də beynəlxalq informasiya əlaqələrinin əsas kanalı funksiyasını yerinə yetirirdi. Agentlik yalnız SSRİ-də yeganə rəsmi informasiya mənbəyi olaraq fəaliyyət göstərmək hüququna malik idi.[11] Bütün digər kütləvi informasiya vasitələri yalnız TASS-ın buraxdığı xəbərləri yayımlaya bilərdi. 1930–1940-cı illərdə TASS geniş beynəlxalq şəbəkə qurdu, xarici dillərdə nəşrlər hazırladı və xaricdəki sovet səfirlikləri ilə sıx əməkdaşlıq etdi. İkinci Dünya müharibəsi zamanı TASS sovet təbliğatının əsas dayağına çevrildi, cəbhə xəbərlərinin yayılmasında və müttəfiqlərlə informasiya mübadiləsində mühüm rol oynadı.[12]
Müharibədən sonra TASS öz şəbəkəsini daha da genişləndirərək dünyanın 100-dən çox ölkəsində müxbirliklər açdı. Agentlik Soyuq müharibə dövründə SSRİ-nin beynəlxalq imicini qorumaq, Qərbdəki ictimai fikrə təsir göstərmək və ideoloji qarşıdurmada informasiya aləti kimi çıxış etmək məqsədi daşıyırdı.[13] TASS yalnız rəsmi təsdiq olunmuş informasiyaları yayımlayırdı. Dövlət senzurası agentliyin fəaliyyətinin ayrılmaz hissəsi idi. Alternativ və ya tənqidi məlumatlar nəinki dərc edilmir, ümumiyyətlə xəbər məkanına daxil edilmir və xarici informasiyalar ciddi şəkildə redaktə olunurdu. SSRİ-də baş verən repressiyalar, Holodomor, Çernobıl qəzası kimi hadisələr haqqında informasiyalar gizlədilirdi və yalnız rəsmi mövqeyə uyğun olaraq təqdim edilirdi.[14]
1991-ci ildə SSRİ-nin süqutundan sonra TASS agentliyi də köklü dəyişikliklərə uğradı.[15] 1992-ci ildə Rusiya Federasiyasının Prezidenti Boris Yeltsinin fərmanı ilə TASS rəsmi olaraq "Rusiya İnformasiya Teleqraf Agentliyi – İTAR-TASS" adlandırıldı (rus. Информационное телеграфное агентство России). Bu addəyişmə həm sovet mirasından uzaqlaşmaq, həm də agentliyi yeni şəraitə uyğunlaşdırmaq məqsədi daşıyırdı.[16] İTAR-TASS 1990–2000-ci illərdə öz fəaliyyətini müasir informasiya texnologiyalarına uyğunlaşdırmağa çalışdı, lakin dövlətə məxsus statusunu qoruyub saxladı və əsasən hökumətin informasiya siyasətini dəstəkləyən xətt yürüdürdü.
Beynəlxalq xəbər yayımı, siyasi və iqtisadi təhlillər, regional informasiya ofislərinin fəaliyyəti bu dövrdə də davam etdirildi.[17]
2014-cü ildə agentlik rəsmi olaraq əvvəlki adını — TASS — bərpa etdi, lakin bu dəfə "TASS İnformasiya Agentliyi" (rus. Информационное агентство ТАСС) adı ilə. Yeni brend altında TASS həm sovet irsini simvolik şəkildə qorumağa, həm də çağdaş informasiya bazarına uyğunlaşmağa çalışdı.[18]
Hazırda TASS Rusiya Federasiyasının dövlət informasiya agentliyidir və hökumətin siyasi, iqtisadi və mədəni mövqelərini yaymaqda əsas rol oynayır.[19] Onun şəbəkəsi 60-dan çox ölkəni əhatə edir, gündəlik on minlərlə xəbər, reportaj və analitik material yayımlanır. Agentliyin xəbərləri rus, ingilis, fransız, ərəb, ispan və çin dillərində yayımlanır.[20]
TASS bu gün də dövlət nəzarətində olan informasiya siyasətinin əsas dayaqlarından biri olaraq fəaliyyət göstərir.
 |
 |
SEVGIM.AZ |  |
 |
|
