 |
 |
Sevgim.az |  |
 |
Scopus — Elsevier nəşriyyatına məxsus, dünyada ən iri elmi abstrakt və istinad (sitat) verilən məlumat bazalarından biri.[1] Jurnal, elmi məqalələrin, konfrans materiallarının və digər akademik nəşrlərin indeksləşdirilməsi və təhlili üçün geniş istifadə olunur. Scopus elmi fəaliyyətin qiymətləndirilməsi, elmi tədqiqatların izlənməsi və istinadların analizi üçün mühüm alət hesab olunur.[2]
| Scopus | |
|---|---|
 | |
| Biblioqrafik məlumat bazası | |
| Sayt |
scopus.com elsevier.com/solutions/s… |
Scopus 2004-cü ildə Elsevier tərəfindən istifadəyə verilmişdir. Onun əsas məqsədi tədqiqatçılara, universitetlərə, elmi institutlara və maliyyələşdirici qurumlara qlobal elmi nəşrlərə sistemli çıxış imkanı yaratmaq və elmi fəaliyyətin obyektiv qiymətləndirilməsini təmin etməkdir. Scopus-un bazası 27 mindən çox jurnal, 120 mindən çox konfrans materialı, 240 kitab seriyası və 8 milyondan çox patent sənədini əhatə edir.[3] Platforma 7 mindən çox nəşriyyatın məhsullarını indeksləşdirir.[4]
Scopus çox geniş elmi sahələri əhatə edir və bu onu digər məlumat bazalarından fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən biridir. Onun indeksləşdirdiyi nəşrlər fizika, kimya, riyaziyyat kimi təbii və dəqiq elmlərdən tutmuş, biotibb və səhiyyə elmləri, sosial elmlər, humanitar sahələr, mühəndislik və texnologiya, həmçinin incəsənət və ədəbiyyat kimi geniş spektrə yayılır.[5][6] Bu, tədqiqatçıların müxtəlif sahələr üzrə məlumatlara sistemli şəkildə çıxışını təmin edir və interdisiplinar araşdırmalara əlverişli zəmin yaradır.[7]
Scopus yalnız məlumat bazası funksiyasını yerinə yetirmir, həm də elmi fəaliyyətin təhlili üçün güclü analitik alətlər təklif edir. Bu alətlərdən biri h-indeksdir ki, bu göstərici tədqiqatçının elmi məhsuldarlığını və nəşrlərinə edilən istinadların təsir gücünü qiymətləndirməyə imkan verir.[8] Bununla yanaşı, Scopus jurnalların təsirini ölçmək üçün bir neçə göstərici də təqdim edir: CiteScore, SJR (ing. SCImago Journal Rank) və SNIP (ing. Source Normalized Impact per Paper) bu sahədə geniş istifadə olunur. Platforma eyni zamanda avtomatik istinad izləmə, elmi əməkdaşlıq şəbəkələrinin qurulması və akademik əlaqələrin vizual analizi imkanlarını da təmin edir.[9]
Scopus məlumat bazasından istifadə edən qurumlar və şəxslər olduqca geniş spektri əhatə edir. Ən başlıca istifadəçi qrupu elmi-tədqiqatçılar və ali təhsil müəssisələrinin müəllim heyətidir.[10] Universitetlər və tədqiqat institutları bu platformadan elmi nəşrlərə çıxış və performans qiymətləndirməsi məqsədilə istifadə edirlər. Eyni zamanda, dövlət agentlikləri və müxtəlif maliyyələşdirici qurumlar Scopus məlumatlarından elmi layihələrin dəyərləndirilməsi üçün yararlanırlar. Kitabxanalar, eləcə də akademik nəşriyyatlar üçün Scopus elmi informasiyanın təşkili və yayımı baxımından mühüm vasitədir.[11]
Scopus-un əsas alternativi Web of Science platforması hesab olunur.[12] Hər iki baza geniş istifadəçi auditoriyasına malikdir və yüksək keyfiyyətli elmi jurnalları indeksləşdirir. Bununla belə, bəzi araşdırmalarda Scopus-un jurnal və məqalə baxımından daha geniş əhatə dairəsinə malik olduğu göstərilir.[13] Digər məşhur alternativlər arasında Google Scholar, Dimensions, Microsoft Academic və PubMed platformaları da qeyd edilə bilər. Bu resurslar müxtəlif məqsədlərə – istinad izləmə, açıq giriş, sahəvi axtarış və s. – uyğun fərqli funksional imkanlar təklif edir.[14]
Scopus platforması bir sıra üstünlükləri ilə yanaşı, zaman-zaman müəyyən tənqidlərə də məruz qalmışdır.[15] Tənqidlərin əsas istiqamətlərindən biri bəzi aşağı keyfiyyətli və ya şübhəli jurnalların da indeksə daxil edilməsidir. Bundan başqa, açıq giriş (ing. open access) jurnalların qeyri-bərabər şəkildə təmsil olunması və əsasən ingilis dilli nəşrlərə üstünlük verilməsi də narazılıq doğurmuşdur.[16] Bütün bu tənqidlərə cavab olaraq, Elsevier platformanın keyfiyyət nəzarətini gücləndirmiş, jurnal qəbul meyarlarını sərtləşdirmiş və davamlı monitorinq sistemləri tətbiq etmişdir.[17]
Bu gün Scopus yalnız bir istinad bazası deyil, elmi fəaliyyətin qlobal ölçüdə qiymətləndirilməsi üçün əvəzolunmaz bir alətdir.[18] Akademik performansın obyektiv şəkildə ölçülməsi, universitetlərin reytinqlərinin (xüsusilə QS və Times Higher Education kimi reytinq sistemlərində) müəyyənləşdirilməsi, elmi trendlərin və istinadların təhlili üçün Scopus-a müraciət olunur. Bu, platformanın həm elmi, həm də institusional səviyyədə nə qədər əhəmiyyətli olduğunu göstərir.[19]
 |
 |
SEVGIM.AZ |  |
 |
|
