 |
 |
Sevgim.az |  |
 |
Nipah virusu[1] (Nipah virus) beyin iltihabı (ensefalit) və ya tənəffüs yolu xəstəliklərinə səbəb olan bir virus növüdür. Nipah virusu Hendra virusu (Hendra henipavirus) ilə sıx əlaqəlidir. Bu virusların hər ikisi Paramyxoviridae ailəsinin Henipavirus cinsinə aiddir. Virusların daşıyıcıları meyvə yeyən qanadlı heyvanlardır (Pteropodidae).
Nipah virusu ilk dəfə 1999-cu ildə Malayziyada Nipah çayı yaxınlığında donuz fermerləri arasında yayılan xəstəliyin araşdırılması zamanı müəyyən edilmişdir.[2] Bundan sonra, Cənubi Asiyada daha 12 epidemiya halı baş vermişdir.[3]
2018-ci ildə Hindistanın Kerala əyalətində 17 nəfərin ölümünə səbəb olan Nipah virusunun yayıldığı qeyd edilmişdir. 2021-ci ilin sentyabrında eyni ştatda 12 yaşlı bir uşağın ölümü və 11 nəfərin infeksiya əlamətləri göstərməsinə səbəb olan epidemiya yayılmışdır.[4][5] 16 sentyabr 2023-cü ildə Hindistanda yenidən virus epidemiyası başladı və 2 nəfər həlak oldu. 22 iyul 2024-cü ildə Keralada da 14 yaşlı oğlan uşağının ölümünə bu virus səbəb olmuşdur.[6] 16 сентября 2023 года вновь вспыхнула вспышка вируса в Индии. Погибли 2 человека. 22 июля 2024 года в шт. Керала 14-летний подросток умер от данного вируса[7]
.png)
Nipah virusunun təbiətdəki daşıyıcıları meyvə yeyən yekəqanad heyvanlar (Pteropodidae) ailəsinin nümayəndələri olan yekəqanad yarasalardır (Pteropus).[8] Meyvə yeyən digər yekəqanadlar arasında isə xəstəlik müşahidə edilməmişdir. Henipavirusun coğrafi yayılmasının Pteropus meyvə yarasaları ilə üst-üstə düşdüyü düşünülür. Bu fərziyyə Avstraliya, Banqladeş, Hindistan, İndoneziya, Kamboca, Çin, Madaqaskar, Malayziya, Papua Yeni Qvineya, Tayland və Şərqi Timorda olan meyvə yarasalarında Henipavirus infeksiyasına dair əlamətlərlə sübut edilmişdir.[9]
Bu yaxınlarda Eidolon cinsindən olan Afrika meyvə yeyən yarasalarında Nipah və Hendra viruslarına qarşı antikorların müsbət olduğu aşkar edilmişdir ki, bu da bu virusların Afrikadakı yarasalar arasında da yayıldığını göstərir.[10]
Nipah virusuna qarşı heç bir peyvənd tədbiq olunmur. Donuz fermalarının müntəzəm təmizlənməsi və dezinfeksiya edilməsinin (natrium hipoxlorit və ya digər təmizləyici vasitələrdən istifadə etməklə) infeksiyanın qarşısının alınmasında təsirli olduğu düşünülür.
Epidemiyadan şübhələnildiyi hallarda, dərhal heyvanların saxlandığı yerlərə karantin tətbiq edilməlidir. İnsanlara yoluxma riskini azaltmaq üçün cəsədlərin basdırılması və ya yandırılması həyata keçirilməlidir. Kəsilmiş heyvan ətlərinin infeksiyaya yoluxmadığından əmil olunmalıdır. Heyvanların yoluxmuş təsərrüfatlardan başqa ərazilərə hərəkəti qadağan edilməlidir.[11]
Ev heyvanları arasında Nipah virusu infeksiyasının yayılması halları insanların xəstələnməsi hallarından əvvəl baş verdiyindən, yeni xəstəlik hallarının aşkarlanması üçün heyvanların sağlamlığının epidemioloji nəzarət sisteminin yaradılması, baytarlıq xidmətləri və səhiyyə orqanları üçün erkən xəbərdarlıq təmin etmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir.[12]
Peyvəndin olmadığını nəzərə alaraq insanların yoluxma riskini azaltmağın yeganə yolu risk faktorları haqqında məlumatlılığı artırmaq və insanları virusa məruz qalmağı məhdudlaşdırmaq üçün atacaqları addımlar haqqında məlumatlandırmaqdır.[13]
Bu xəstəlik barəsində sanitar məlumatlandırmanın məqsədləri aşağıdakılardan ibarətdir:[14]
Şübhəli və ya təsdiqlənmiş Nipah virusu infeksiyası olan xəstələrə qulluq edən və ya onlarla işləyən tibb işçiləri standart infeksiyaya nəzarət tədbirlərindən istifadə etməlidirlər.[15][16][17] Nipah virusu infeksiyası şübhəsi olan insanlardan və heyvanlardan nümunələrin alınması, müvafiq təchiz olunmuş laboratoriyalarda işləyən, təlim keçmiş işçilər tərəfindən həyata keçirilməlidir.[18]
| İl | Ölkə | Ştat və ya rayon | Yoluxma halları | Ölüm halları | Ölüm faizi |
|---|---|---|---|---|---|
| 1998–1999 (sentyabr 1998 – may 1999) | Malayziya | Perak, Selangor və Neqeri-Sembilan ştatları | 265 | 105 | 40 % |
| 1999 | Sinqapur | Sinqapur | 11 | 1 | 9 % |
| 2001 | Hindistan | Siliguri rayonu, Qərbi Benqal | 66 | 49 | 74 % |
| 2001 | Banqladeş | Meherpur rayonu | 13 | 9 | 69 % |
| 2003 | Banqladeş | Naogaon rayonu | 12 | 8 | 67 % |
| 2004 | Banqladeş | Rajbari rayonu | 29 | 22 | 76 % |
| 2004 | Banqladeş | Faridpur rayonu | 36 | 27 | 75 % |
| 2005 | Banqladeş | Tangail rayonu | 12 | 11 | 92 % |
| 2007 | Banqladeş | Thakurgaon rayonu | 7 | 3 | 43 % |
| 2007 | Banqladeş | Kushtia rayonu | 8 | 5 | 63 % |
| 2007 | Hindistan | Nadia rayonu, Qərbi Benqal | 5 | 5 | 100 % |
| 2008 | Banqladeş | Manikganj rayonu | 3 | 3 | 100 % |
| 2008 | Banqladeş | Rajbari rayonu | 8 | 3 | 38 % |
 |
 |
SEVGIM.AZ |  |
 |
|