Muasir Yoqa - Wikipedia - Sevgim.az

Müasir Dövrün İlkin Yoqa Formaları

Britaniya müstəmləkəçiliyinin Hindistandakı ilkin dövrlərində ABŞ,Avropa və Hindistanın Eliya təbəqələri Hatha Yoqa anlayışını rədd etmiş və onu sosial cəhətdən qəbuledilməz bir təcrübə kimi qiymətləndirmişlər.XIX əsrin sonlarına doğru yoqa,Swami Vivekananda və Madam Yelena Blavatskaya kimi simalar vasitəsilə Qərb auditoriyasına fərqli firmalarda təqdim olunmağa başlanmışdır.Bu təqdimatlar dövrün Hatha Yoqaya və bədən pozalarına (asanalara) qarşı olan ümumi mənfi münasibətini əks etdirirdi.Belə ki,həmin dövrdə yoqanın Nath yoqiləri tərəfindən icra edilən formaları açıq şəkildə nifrətlə qarşılanırdı.Bu səbəbdən həmin elementlər təqdimatlarda qəsdən qeyd olunmurdu.Madam Yelena Blavatskaya, mistik Şərq obrazına maraq yaratmaqla və ezoterik,okkult doktrinaları təşviq etməklə Qərbdə yoqanın yayılmasına zəmin hazırlamışdır.1852-1853-cü ildə Hindistana səyahət etmiş,yoqa ilə ümumilikdə maraqlanmış,lakin Hatha Yoqaya qarşı etimadsızlıq və ikrah hissi bəsləmişdir.1890-cı illərdə Vivekananda yoqa təlimini Prayama (nəfəs təcrübələri), meditasiya və pozitiv düşüncə kimi elementlərlə təqdim etmişdir.O,bu yanaşmanı "New Thought" ( Yeni Düşüncə) hərəkatından ilhamlanaraq formalaşdırmış və asanaları və Hatha yoqanı açıq şəkildə rədd etmişdir.

İdman Növü Olaraq Yoqa

1920-ci illərdən başlayaraq,Yoqendra, Kuvalayananda və Krishnamacharya tərəfindən müasir dövrdə geniş yayılan idman məqsədli yoqanın tamamilə fərqli bir forması yaradılmışdır.Bu yoqa forması əsasən fiziki xarakterli olmuş, əsasən və ya tamamilə asanalardan, yəni Hatha Yoqadan törəyən bədən pozalarından ibarət idi.Bununla yanaşı, Qərb gimnastikasının, xüsusilə Niels Bukhun 1924-cü ildə təqdim etdiyi "Əsas Gimnastika" proqramının təsiri də nəzərə çarpırdı.Onlar bu fiziki yönümlü yoqa növünü müəyyən bədən pozalarının guya xüsusi tibbi faydaları olduğu iddiası ilə təşviq edir,dini mənaları sakitcə arxa plana keçirirdilər.Bu yanaşma,o dövrdə Hindistanda güclənən milli kimlik və dirçəliş hərəkatı ilə də üst-üstə düşürdü.Məqsəd qüvvətli və enerjili bir milli obraz yaratmaq idi.Lakin bu yeni yoqa forması əsasən ingilis dilli ölkələrdə,ilk növbədə Amerika Birləşmiş Ştatları və Böyük Britaniyada geniş qəbul olunmağa başladı.

Populyarlaşma

Müasir yoqanın populyarlığı səyahətin daha əlçatan olması ilə artmışdır.Bu isə müxtəlif təlim və praktikalarla tanış olmağa imkan vermişdir.1960-cı illərdən başlayaraq Hindistandan ABŞ və bəzi Avropa ölkələrinə miqrasiya məhdudiyyətləri yumşaldılmışdır.Eyni zamanda,ruhani ustadlar müasir həyatın problemlərin4 həllər təqdim etdiklərini iddia etmişlər.Yeni dövrün tanınmış şəxsləri, məsələn,Beatles qrupu yoqanı sınaqdan keçirdikcə,bu praktika həyatın yaxşılaşdırılması üçün daha görünən və arzuolunan bir vasitə kimi qəbul olunmağa başlamışdır.

"Modern Yoga" (Müasir Yoqa) anlayışı,onun dəqiq tərifi verilməzdən əvvəl də mövcud idi.Məsələn, filosof Ernest Wood 1948-ci ildə nəşr olunan "Praktik yoqa,qədim və müasir" adlı kitabında bu termini istifadə etmişdir.Elizabeth de Michelis isə 2004-cü ildə müasir yoqanın akademik tədqiqinə başlanğıc verdi.Öz 4 hissəli filologiyasını irəli sürmüşdür.O, müasir yoqanı belə müəyyən etdi:"Cənubi Asiya mədəniyyət kontekstlərində müəyyən dərəcədə köklənmiş və daha spesifik olaraq Hinduizmin bəzi fəlsəfəsi anlayışları, təlimləri və praktikalarından İlham alan məktəblər və displinlər."Onun tipologiyasına görə,Vivekanandanın 1896-cı ildə təqdim etdiyi Raja Yoqa müasir yoqanın Qərbdə müşahidə olunan formalarının başlanğıcı sayılır.Tipologiya yalnız Hindistanda müşahidə olunan formaları istisna etməklə,dörd altı növü təqdim etmişdir.

1970-ci illərdən başlayaraq müasir yoqa dünyanın bir çox ölkəsinə yayıldı və yayılarkən dəyişikliklərə məruz qaldı.Elizabeth de Michelisin fikrincə,yoqa "əsasən şəhər mədəniyyətlərinin ayrılmaz hissəsinə çevrildi."Bu qədər inkişaf etdikdən sonra,Qərb dünyasında "yoqa" sözü adətən sinif şəraitində asanaların tətbiqi mənasını verir.

Sonsuz Müxtəliflik

Yoqa tarixçisi və praktikaları üzrə alim Mark Singleton bildirir ki,De Michelisin tipologiyası müasir dövrdə yoqanın tədqiqi üçün faydalı kateqoriyalar təqdim edir.Lakin,o,tarix üçün yaxşı başlanğıc nöqtəsi hesab edilmir, çünki təfərrüatları, müxtəliflikləri və istisnaları ümumiləşdirir.Singleton De Michelisin interpretativ çərçivəsini qəbul etmir.Əksinə "müasir yoqa" anlayışını "müasir dövrdə yoqa" üçün təsviri bir termin kimi qiymətləndirir.O,De Michelisin tipologiyasına aşağıdakı şəkildə sual edir:

• Müasir Yoqa adlandırdığımız vahid və müəyyən edilə bilən bir inanc və təcrübələr kateqoriyasından söhbət açmaq doğru ola bilərmi?

• Bəzi şəxslərin düşündüyü kimi, Müasir Yoqa "ənənəvi yoqa"dan ontoloji baxımdan fərqlənir (və buna görə də daxili dəyəri fərqlidirmi)?

• Müasir Yoqa ənənə ilə bağlı davamlılıq yox, kəsilmə nümayiş etdirirmi?

• Və bu gün transmillətli yoqa sahəsindəki saysız-hesabsız təcrübələr, adaptasiyalar və yeniliklər içərisində, bütün bu müxtəlif təzahürləri tipoloji mənada Müasir Yoqaya aid hesab etməliyikmi?

--- Mark Singleton

Müasir yoqa qismən ənənəvi yoqa formalarından biri olan Hatha Yoqadan qaynaqlanır.Bu praktikalara Hindistan irsindən götürülmüş elementlər daxildir.Eyni zamanda qeyri-Hind mədəniyyətlərindən texnikalar sınaqdan keçirilmiş və nəticədə müasir yoqa dünyada müxtəlif yerli formalara radikal şəkildə çevrilmişdir.Dini tədqiqatçı Andrea Jain müasir yoqanı "19-cu əsrin əvvəllərində kapitalist istehsalı,kolonial və sənaye təşəbbüsləri,metafizikadan fitnessə qədər qlobal inkişaflar,eləcə də müasir ideya və dəyərlər kimi müxtəlif sistemlərin inkişafı" kimi xarakterizə edir.Müasir praktikada yoqa özünüinkişafın bir hissəsi kimi tövsiyə olunur və onun "gözəllik,güc və elastikliyin artması,eləcə də stresin azalması" təmin etdiyi qəbul edilir.

Müasir yoqa müxtəlif"mədəni prizmalardan" baxışla qiymətləndirilir.Bunlara Yeni Dövr dini, psixologiya,idman elmi,tibb, fotoqrafiya və moda daxildir.Jain qeyd edir ki,"Hatha yoqa ənənəvi olaraq müasir postural yoqanın ilkin sistemi hesab olunsa da,onları eyniləşdirmək tarixi mənbələri nəzərə almır."Onun fikrincə,asanalar "müasir yoqada yalnız iyirminci əsrin əvvəllərində Hindistan reformatorları və millətçiləri ilə sağlamlıq və fitnesə maraq göstərən Amerika və Avropalılar arasında dialoq nəticəsində önəmli oldu."Qısaca,Jain yazır ki, "müasir yoqa sistemləri... əvvəlki yoqa sistemləri ilə az oxşarlığa malikdir, çünki hər ikisi öz sosial kontekstlərinə xasdır."

Rəhbərlik

Müasir yoqa bir əsrdən artıq müddətdə müxtəlif ustad tərəfindən idarə olunmuşdur.Bunlar arasında Vedanta fəlsəfəsinə əsaslanan yoqanı təbliğ edən Vivekananda, gimnastik yanaşması ilə tanınan Krishnamacharya və onun şagirdləri axıcı vinyasa hərəkətləri ilə əlaqəli asanaları öyrədən nüfuzlu Pattabhi Jois və çox vaxt dəstək vasitələrindən istifadə edən dəqiq mövqeləndirilmiş asanaları tədris edən B.K.S. İyengar yer alır.Ustad yanaşmaları tantra əsaslı Swami Kripalvanandan Kripalu Yoqa və Muktanandan Siddha Yoqa;Svaminarayana və Sathya Sai Baba kimi şəxsiyyətlərin Bhaktiyogasını;Jaggi Vasudevun İsha Yoqasının "daxili texnologiyası" Sri Sri Ravi Shankarın "Yaşamaq sənəti"ni; həmçinin Eknath Ranade və Swami Ramdevin Hindu millət quruculuğu yanaşmalarını əhatə edir.Bu ustad işləri sayəsində yoqa geniş şəkildə qərb dünyasına yayılmış və bu prosesdə radikal şəkildə dəyişmişdir.Sağlamlıq faydaları iddia edilmiş,yoqa "ruhani bazara" gətirilmiş, müxtəlif ustad öz izləyicilərini cəlb etmək üçün rəqabət aparmışdır.Müxtəlif yanaşmalar Hindistan ənənəsində qədim köklərə sahib olduğunu iddia etmişdir.Nəticədə yoqa "gizli, qəribə bir şeydən" demək olar ki,hər küçədə rast gəlinən "yoqa studiyalarına" çevrilmiş,"ruhani praktikadan sağlamlıq və fitnesə yönələn kütləvi keçid" baş vermişdir.Avtorietetdən uzaqlaşma tendensiyası,əsas məktəb və ya ustad nəslindən kənarda təcrübə edilən post-nəsil yoqada da davam edir.Yazar və yoqa müəllimi Matthew Remski yazır ki,Norman Sjoman müasir yoqanın Cənubi Hindistan güləş məşqlərinin təsiri altında olduğunu düşünür.Joseph Alter onu ezoterik və elmi arasında parçalanmış hesab edir.Mark Singleton qərb fiziki mədəniyyəti ilə Hind ruhaniyyətinin toqquşmasını aşkar edib.Elliott Goldberg isə Krishnamacharya,Sivananda,İndra Devi və İyengar kimi zəngin xarakterlər vasitəsilə "müasir ruhaniyyət"o təsvir etmişdir.

Mədəni Mübadilə və Sinxretizm

Britaniyada müasir yoqa tədqiqatçısı Suzanne Newcombe yazır ki, müasir yoqanın inkişafı "uzunmüddətli transmilli mədəni mübadilə tarixinə" malikdir.Və bu, Hindistan ilə qərb ölkələri arasında müasir yoqa "Neo-Hinduizm"in davamı olub-olmamasından asılı olmayaraq baş vermişdir.Müasir yoqa bəzən "Hatha Yoqa" adı ilə tanınan,lakin orta əsrlərə aid Hatha Yoqa praktikasından fərqli olan sekulyar fiziki sağlamlıq fəaliyyəti və Hindistanda tarixi kökləri olan ruhani praktikalar arasında qalır.Newcombe həmçinin qeyd edir ki, müasir yoqanın tarixi, sosioloji və antropoloji aspektləri araşdırılmağa başlayıb.Dinə dair tədqiqatçı Anya Foxen bildirir ki, xüsusilə Amerikada "müasir postural yoqa" müxtəlif yanaşmaların mədəni mübadiləsi və sinxretizmi ilə mürəkkəb proses nəticəsində yaradılmışdır.Bu prosesin tərkib hissələrinə incə bədən anlayışı,Yunan fəlsəfəsinin müxtəlif istiqamətləri, Qərb ezoterizmi,eləcə də François Delsartenin tədris sistemi və Genevieve Stebbinsin harmonial gimnastikasına əsaslanan qadınlara yönəlik sağlamlıq proqramları daxildir.