 |
 |
Sevgim.az |  |
 |
1755–1756-cı illər Konstantinopol Kilsə Məclisi — 1755–1756-cı illərdə çağırılan Pravoslav Kilsəsinin lokal məclisi. Kilsə Məclisi Pravoslav Kilsəsindən kənarda icra edilən bütün müqəddəs sakramentləri etibarsız elan etmiş,[1] Katolik Kilsəsinin vəftiz təcrübəsini tənqid etmiş[2] və katoliklər ilə protestantların pravoslavlığa keçərkən yenidən vəftiz olunması barədə qərar qəbul etmişdir.[3]
1054-cü ildə baş tutmuş Böyük Sxizma və Reformasiya hərəkatı Pravoslav Kilsəsinin katolisizm və protestantizmə münasibətinin formalaşmasına səbəb olmuşdur.[4] Katoliklərin Pravoslav Kilsəsinə qəbul forması ilə bağlı müxtəlif yanaşmalar mövcud idi. Bunlar tövbə, miropomazaniye və ya vəftiz yolu ilə həyata keçirilirdi. 1484-cü ildə keçirilmiş Konstantinopol Kilsə Məclisi bu məsələni nizama salaraq katoliklərin miropomazaniye yolu ilə qəbul edilməsini qərara almışdır.[5] Bu praktika Pravoslav Kilsəsində geniş şəkildə tətbiq olunurdu. Antioxiya patriarxı III Makari 1657-ci ildə yazırdı:[6]
|
Biz onların [katoliklərin] kahinliyini tanıyırıq və pravoslavlığa keçən latın kahinlərini yenidən xiroton etməyərək onların vəftizini də qəbul edirik. Onlar sadəcə sxizmatiklərdir; sxizma isə insanı nə imansız, nə də vəftizsiz edir, sadəcə onu Kilsədən ayırır.[7] | 
|
Katoliklərin təkrar vəftiz olunmasına qarşı çıxan Konstantinopol patriarxı III İeremiya bu fikri qorumuşdur. 1723-cü ildə Şərqi-Katolik Kilsəsinin üç patriarxı – Konstantinopol patriarxı III İeremiya, Antioxiya patriarxı III Afanasi və Yerusəlim patriarxı Xrisanf "Pravoslav imanı haqqında məktub"da bu məsələnin qəbuledilməzliyini vurğulamışdılar:[3]
|
|
Eyni şəkildə, imanın qeyri-kamilliyinin müqəddəs mərasimin tamlığını pozduğunu iddia edən təlimi yalan və natəmiz hesab edirik... |
|
XVII əsrdə Osmanlı imperiyasında pravoslavlar arasında katolik prozelitizmi güclənmişdi. 1729-cu ildə Roma İnam Təbliğatı Konqreqasiyası katoliklərlə bir olmayan xristianların katolik mərasimlərində (lat. communicatio in sacris) iştirakını qadağan etmiş[1][8] və bu da Pravoslav Kilsəsinin mərasimlərinin qanuniliyinə şübhə yaratmışdır.[9]
Antilatın mövqedə dayanan V Kirill keçmiş katoliklərin yalnız vəftiz yolu ilə qəbul edilməsini tələb etmişdir. Bu mövqeyinə görə o, 1751-ci ilin iyununda mitropolitlər tərəfindən devrilərək Xalki adasına sürgün edilmişdir.[10] Onun yerinə təyin olunan II Paisi və Müqəddəs Sinod V Kirillin mövqeyini və onu dəstəkləyən rahib Avksentinin fikirlərini rədd etmişdir. Avksentinin həbs edilməsi isə iğtişaşlara səbəb olmuşdur. Nəticədə, xalq təzyiqi ilə V Kirill vəzifəsinə qaytarılmışdır. 1755-ci ildə V Kirill katoliklərin və ermənilərin vəftizini etibarsız sayan məktub yaymışdır. Buna cavab olaraq, Kizik mitropoliti Ananiyanın rəhbərliyi ilə[10] Müqəddəs Sinodun 18 arxiyereyi patriarxın mövqeyinə qarşı dekret yaymış, lakin bu imzalı arxiyereylər Konstantinopoldan uzaqlaşdırılmış,[3] Kirillin məktubu isə kilsələrdə oxunmuşdur.[10]
Beləliklə, 1755-ci ildə Pravoslav Kilsəsində inankənarların qəbulu məsələsi ciddi qarşıdurmaya çevrilmişdir. Bir tərəfdə V Kirill və Avksenti Diakon, digər tərəfdə isə II Paisi və mitropolit IV Kallinik dayanırdılar. V Kirill müttəfiq axtararaq İskəndəriyyə və Yerusəlim patriarxlarından dəstək istəmişdir.[10]
Yepiskop Sergey Serafimov Kilsə Məclisinin çağırılma səbəblərini Yunan Kilsəsinin ağır vəziyyəti və yezuitlərin fəal təbliğatı ilə izah etmişdir.[11] Kilsə tarixçisi Aleksey Lebedev bu qərarların kilsədəki nizamsızlıq şəraitində qəbul edildiyini qeyd etmişdir.[12] Serb kanonisti yepiskop Nikodim Milaş qərarların səbəbi kimi pravoslav-katolik münasibətlərindəki gərginliyi və latın təbliğatının qarşısının alınmasını göstərmişdir.[13]
Kilsə Məclisi katolisizmə aid vəftiz praktikasını rədd etmişdir. Kilsə Məclisinin qərarında bildirilir:[14]
|
|
Üç il əvvəl bidətçilərin bizə keçən vəftiz ənənəsinin tanınıb-tanınmaması məsələsi qaldırılmışdır, çünki bu vəftiz ənənəsi müqəddəs həvarilərin və müqəddəs ataların ənənəsinə, həmçinin kafolik və apostol kilsəsinin adət və qaydalarına zidd olaraq həyata keçirilir. Biz ... bidətçilərdə olan və Müqəddəs Ruh və həvarilər tərəfindən əmr olunduğu kimi həyata keçirilməyən hər şeyi, həvarilərin bütün ənənəsinə zidd hesab edir, onları pozulmuş insanların əməli kimi qəbul edirik və ümumi qərarla bütün bidətçi vəftiz aktlarını rədd edirik. Buna görə də bizə keçən bütün bidətçiləri müqəddəsləşdirilməmiş və vəftiz olunmamış kimi qəbul edirik. Bu məsələdə əvvəlcə Rəbbimiz İsa Məsihin Ata, Oğul və Müqəddəs Ruh adına vəftiz etməyi əmr etdiyi həvarilərinə, həmçinin üç dəfə suya batırılma ilə Müqəddəs Üçlüyün hər bir şəxsinin adının çəkilməsini müəyyən etmiş müqəddəs ilahi həvarilərə, nəhayət, pravoslavlığa keçənlərin üç dəfə suya batırılma ilə və hər dəfə İlahi İpostasilərdən birinin adının çəkilməsi ilə vəftiz olunmasını əmr edən ikinci və beşinci–altıncı Ekumenik Kilsə Məclislərinə əməl edirik. Bu müqəddəs və ilahi qaydaları rəhbər tutaraq, apostol ilahi əmrə uyğun olmayan və ona zidd olan bidətçi vəftizi pislənməli və iyrənc hesab edirik, çünki bu, müqəddəs Amvrosi və Böyük Afanasinin sözlərinə görə, faydasız bir yuyunma, katexumeni müqəddəsləşdirməyən və günahdan təmizləməyən bir şeydir. Buna görə bidətçilərdən vəftiz olunmamış vəftizlə gələnləri pravoslavlığa keçərkən vəftiz olunmamış kimi qəbul edir və apostol və Kilsə Məclisi qaydalarına uyğun olaraq onları tərəddüdsüz vəftiz edirik. |
|
Bu qərar Konstantinopol patriarxı V Kirill, İskəndəriyyə patriarxı Matfey Psalt və Yerusəlim patriarxı Parfeni tərəfindən imzalanmışdır.[2] Qərarda Roma-Katolik Kilsəsinin adının çəkilməyinə baxmayaraq, bu, əsasən katoliklərə qarşı yönəlmişdi.[3][15] Qərardan sonra yunan kilsələrində katolik və protestantların təkrar vəftiz olunmağına başlamasına baxmayaraq, qeyri-xalkedon və Efesdən əvvəlki kilsələrdən ortodoksluğa keçənlər əvvəlki kimi vəftiz olunmadan qəbul edilirdi,[3] Rus Pravoslav Kilsəsində isə katoliklər tövbə mərasimi ilə qəbul edilməyə davam edirdi.[16]
Tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu qərarlar ekklesioloji səbəblərdən çox Egey adalarında yezuit missionerliyinə qarşı reaksiya idi.[17] Katoliklərin təkrar vəftiz olunması Şərqi Avropa və Yaxın Şərqdə ortodokslar tərəfindən katolik təsirinə qarşı müdafiə tədbiri kimi dəyərləndirilir. Yunandilli lokal ortodoks kilsələrində bu praktika XIX əsrin sonuna qədər davam etmişdir.[18]
İlahiyyatçı Nikolay Afanasyev qərarın kanonlara istinadlarında qeyri-dəqiqliklər olduğunu, İkinci Ekumenik və Trullo Kilsə Məclislərinin qaydalarının V Kirillin iddia etdiyi tələbləri irəli sürmədiyini bildirmişdir. Afanasyev bu qərarın Karfagenli Kiprianın təliminə istinad etdiyini və ziddiyyətli prinsiplərin eyni vaxtda qəbul edildiyini tənqid etmişdir.[19] Nikodim Milaş qeyd etmişdir ki, Kilsə heç vaxt tökülmə ilə olan vəftizi pisləməmişdir və bu səbəbdən 1756-cı il Kilsə Məclisinin qərarı əvvəlki təcrübəyə ziddir.[20]
Avstriyalı kilsə tarixçisi Ernst Zuttner qeyd edirdi ki, bu qərar Böyük Sxizmadan sonra Latın Kilsəsinə qarşı ən sərt münasibət olmuşdur. Onun fikrinə görə, 1729-cu il katolik və 1756-cı il pravoslav qərarları 1054-cü ilin qarşılıqlı lənətlərindən daha dərin parçalanmaya səbəb olmuşdur.[9] Arximandrit Amvrosi (Poqodin) bu qərarı "kilsəvi" yox, "demaqoji və şovinist" xarakterli hesab edirdi.[21] Kilsə tarixçisi İvan Meyendorf bu qərarı XVIII əsrdə Yunanıstanda katoliklərin pravoslavlar arasında nüfuz qazanmaq cəhdlərinə qarşı atılmış addım kimi qiymətləndirirdi.[22]
1756-cı il Kilsə Məclisinin qərarları, mövcud pravoslav ənənəsinə İkinci Ekumenik Kilsə Məclisinin 7-ci, Trullo Kilsə Məclisinin 95-ci və 1484-cü il Konstantinopol Kilsə Məclisinin qərarlarına zidd olduğu üçün yunan kanonistləri bu fərqi "ikonomiya" və ya "mülayimlik" prinsipi ilə izah etməyə çalışmışdılar.[15]
 |
 |
SEVGIM.AZ |  |
 |
|