Jozef Liuvill (fr. ; 24 mart 1809[3][4][…] – 8 sentyabr 1882[3][4][…], Paris[2]) — Fransız riyaziyyatçısı; funksiyalar nəzəriyyəsi, diferensial tənliklər və mexanika üzrə əsərlərin müəllifi[8]. O, həmçinin Liuvill teoremi, Liuvill funksiyası, Liuvill tənliyi və Liuvill say operatoru kimi bir çox anlayışların banisi kimi tanınır.
Jozef Liuvill | |
---|---|
fr. Joseph Liouville[1] | |
![]() | |
Doğum tarixi | 24 mart 1809(1809-03-24)[3][4][…] |
Vəfat tarixi | 8 sentyabr 1882(1882-09-08)[3][4][…] (73 yaşında) |
Vəfat yeri | |
Dəfn yeri |
|
Elm sahələri | riyazi analiz, riyaziyyat[2], cəbr[2], Diferensial hesabı[2], astronomiya[2], mexanika[2] |
İş yerləri |
|
Təhsili | |
Elmi rəhbərləri | Simeon Deni Puasson[6], Lui-Jak Tenar[6] |
Tanınmış yetirməsi | Ejen Şarl Katalan |
Üzvlüyü |
|
Mükafatları |
![]() ![]() |
![]() |
Jozef Liuvill 24 mart 1809-cu ildə Sent-Usteş (Fransa) şəhərində anadan olmuşdur. O, Parisdə École Polytechnique və École Normale Supérieure kimi nüfuzlu ali məktəblərdə təhsil almış,[9][10] sonradan bu məktəblərdə professor kimi çalışmışdır. Liuvill həm pedaqoji fəaliyyəti, həm də riyazi araşdırmaları ilə tanınmışdır. Liuvill kompleks dəyişənli funksiyalar nəzəriyyəsinin əsasını qoyanlardan biri hesab olunur. O, Liuvill teoremi (kompleks analiz) ilə məhdud və tam funksiyaların sabit olduğunu göstərmişdir. Bu nəticə kompleks analizin əsas qanunlarından biridir. Liuvill bir çox fərdi və ümumi diferensial tənliklərin inteqrasiyası və təhlili ilə məşğul olmuş, riyazi fizika sahəsində tətbiq olunan tənliklər üçün riyazi metodlar hazırlamışdır.[11] O, Liuvill tənliyi adlanan tənliklə dinamik sistemlərin faza sahəsindəki sıxlığının zamanla dəyişməzliyini izah etmişdir. Liuvill Hamilton mexanikasının riyazi əsaslarını təkmilləşdirmiş və Liuvill teoremi (mexanika) vasitəsilə faza sahəsində həcmin qorunması prinsipini ifadə etmişdir. Bu teorem statistik mexanikanın əsas qanunlarından biri kimi qəbul edilir. Liuvill həm də riyaziyyatın yayılmasında mühüm rol oynamışdır. 1836-cı ildə o, özünün təsis etdiyi Journal de Mathématiques Pures et Appliquées adlı elmi jurnal vasitəsilə riyaziyyatçılar arasında ünsiyyət və ideya mübadiləsinə töhfə vermişdir. Bu jurnal bu günə qədər də fəaliyyət göstərir.[12]
Jozef Liuvill 8 sentyabr 1882-ci ildə Parisdə vəfat etmişdir. Onun elmi irsi bu gün də riyaziyyat və fizika sahəsində tətbiq olunmaqda davam edir.[13][14]