Gun Var Esre Beraber - Wikipedia - Sevgim.az

Əsərin mərkəzində Yedigei adlı bir dəmir yol işçisinin dostu Qazanqapın dəfn mərasimi ətrafında baş verən hadisələr dayanır. Hadisələr bir gün ərzində cərəyan edir, lakin bu bir gün içində keçmişlə indiki dövr, real həyatla mifoloji dünya, ənənə ilə müasirlik bir-birinə qarışır.

Yedigei Qazanqapı Ata-Beyit adlı müqəddəs qəbiristanlıqda dəfn etmək istəyir, amma bu mümkün olmur – çünki orada artıq kosmodrom yerləşir. Bu fakt əslində insanla tarixin, ənənə ilə texnologiyanın toqquşmasını simvollaşdırır.

Əsərin adı özü çox şeyi deyir: “Gün var əsrə bərabər” – yəni bəzən elə anlar olur ki, bir günün içində yaşananlar bir insanın həyatını dəyişə, tarix yaza bilər. Yedigei bu bir gündə həm keçmişi xatırlayır, həm də gələcək haqqında düşünür.

Zaman burada sadəcə təqvim deyil, insanın dəyərləri, yaddaşı və kimliyidir.

Əsərdə kosmodromun müqəddəs qəbiristanlığın yerində salınması insanlığın mənəviyyat üzərində texnologiyanı üstün tutduğunu göstərir. Aytmatov bu yolla xəbərdarlıq edir:

Əgər texnoloji tərəqqi insani və mədəni dəyərləri əzirsə, bu tərəqqi deyil – mənəvi iflasdır.

Əsərdəki manqurt obrazı – öz kimliyini, keçmişini, dilini və ailəsini unutmuş insandır. Onu düşmənlər bu hala salır: başını dəri ilə bağlayıb günəş altında saxlayaraq yaddaşını silirlər. Sonra da ana onu tanımağa gələndə, öz doğma anasını öldürür.

Bu simvol Aytmatovun ən güclü yaratdığı arxetipdir. Manqurt olmaq – tarixini unutmaq, qavrayışsız yaşamaqdeməkdir.