. Sevgim.az

Davranis Elmleri - Wikipedia - Sevgim.az

Ana Səhifə - Davranis Elmleri
Bu məqalə insan davranışını sistemli şəkildə öyrənən elmi sahələrin məcmusu haqqındadır. Psixologiyada bir cərəyan üçün Biheviorizm səhifəsinə baxın.

Davranış elmləri (ing. Behavioural sciences) — insan və heyvan davranışını sistemli şəkildə öyrənən elmi sahələrin məcmusu. Bu elmlər fərdi və qrup səviyyəsində davranışın bioloji, psixoloji, sosial və mədəni əsaslarını araşdırır.[1] Davranış elmləri əsasən iki əsas kateqoriyaya bölünür: psixoloji elmlər və neyrobioloji elmlər. Psixoloji elmlər fərdin davranış və şüurunu, neyrobioloji elmlər isə bu davranışın sinir və bioloji əsaslarını öyrənir. Bu sahə insanın qərarvermə prosesləri, motivasiya, idrak, hiss və sosial qarşılıqlı əlaqələr kimi aspektlərini təhlil edir. Davranış elmlərinin tətbiq sahələri genişdir: təhsil, marketinq, iqtisadiyyat, səhiyyə, siyasət və s. Davranış elmləri həmçinin insanların ətraf mühitə və texnologiyalara reaksiyasını, onların sosial sistemlərdə necə davrandığını da incələyir.[2]

Ən çox tanınan davranış elmlərinə psixologiya, sosiologiya, antropologiya, koqnitiv elmlər və sosial neyrologiya daxildir.[3] Bu sahələr empirik müşahidə, eksperimentlər və statistik modellərlə davranış nümunələrini təsnif edir və izah edir. Davranış elmləri insan davranışını daha dərindən anlamağa və bu davranışı daha proqnozlaşdırıla bilən və idarə oluna bilən formaya salmağa çalışır. Davranış iqtisadiyyatı kimi yeni alt sahələr də bu fənnin interdisiplinar tətbiqinin nümunələridir.[4]

Mündəricat

  • 1 Sosial elmlərdən fərqləndirilməsi
  • 2 İstinadlar
  • 3 Seçilmiş biblioqrafiya
  • 4 Xarici keçidlər

Sosial elmlərdən fərqləndirilməsi

redaktə

Davranış elmləri və sosial elmlər — hər ikisi davranışın sistemli proseslərini öyrənən əlaqəli sahələrdir,[5] lakin onlar müxtəlif davranış ölçüləri üzrə elmi təhlil səviyyəsinə görə fərqlənirlər.[1][3][6]

Davranış elmləri empirik məlumatları ümumiləşdirərək, canlıların sosial sistem daxilində qərarvermə proseslərini və kommunikasiya strategiyalarını araşdırır.[4] Bu yanaşmaya psixologiya, sosial neyrologiya, etologiya və kognitiv elmlər kimi sahələr aiddir. Əksinə, sosial elmlər daha çox fərdlərin və qrupların sosial təşkilatlar vasitəsilə sosial sistemdə necə dəyişməsinə yönəlmiş konseptual çərçivələr təqdim edir. Bu sahəyə sosiologiya, iqtisadiyyat, ictimai səhiyyə, antropologiya, demoqrafiya və siyasi elmlər daxildir.[7]

Bu iki elmi sahənin bir çox alt sahələri davranış və sosial elmlər arasındakı sərhədləri yoxlayır və bir-birinə yaxınlaşdırır.[8] Məsələn, siyasi psixologiya və davranış iqtisadiyyatı davranış yanaşmalarından istifadə edir, baxmayaraq ki, ümumi sahələri olan siyasi elmlər və iqtisadiyyat daha çox sistem və institusional faktorları ön plana çıxarır.[9]

Davranış elmləri daha çox fərdi və nöro-bioloji səviyyədə qərarların, hisslərin və qarşılıqlı münasibətlərin izahına yönəlmişdirsə, sosial elmlər strukturlaşmış sosial münasibətlərin və təşkilatların insan davranışına təsirini tədqiq edir.[10]

İstinadlar

redaktə
  1. ↑ 1 2 Hallsworth, M. (2023). A manifesto for applying behavioural science. Nature Human Behaviour, 7(3), 310-322.
  2. ↑ Sanders, M., Snijders, V., & Hallsworth, M. (2018). Behavioural science and policy: where are we now and where are we going?. Behavioural Public Policy, 2(2), 144-167.
  3. ↑ 1 2 Loewenstein, G., Rick, S., & Cohen, J. D. (2008). Neuroeconomics. Annu. Rev. Psychol., 59(1), 647-672.
  4. ↑ 1 2 Bavel, J. J. V., Baicker, K., Boggio, P. S., Capraro, V., Cichocka, A., Cikara, M., ... & Willer, R. (2020). Using social and behavioural science to support COVID-19 pandemic response. Nature human behaviour, 4(5), 460-471.
  5. ↑ Dristi, Adhikari. "Exploring the Differences Between Social and Behavioral Science". Behavioral Development Bulletin. 21 (2). 2016: 128–135. doi:10.1037/bdb0000029.
  6. ↑ Mallio, C. A., Buoso, A., Stiffi, M., Cea, L., Vertulli, D., Bernetti, C., ... & Beomonte Zobel, B. (2024). Mapping the Neural Basis of Neuroeconomics with Functional Magnetic Resonance Imaging: A Narrative Literature Review. Brain sciences, 14(5), 511. Chicago
  7. ↑ Robila, Mihaela; Robila, Stefan A. "Applications of Artificial Intelligence Methodologies to Behavioral and Social Sciences". Journal of Child and Family Studies (ingilis). 29 (10). 2020-10-01: 2954–2966. doi:10.1007/s10826-019-01689-x. ISSN 1573-2843.
  8. ↑ Hallsworth, Michael. "A manifesto for applying behavioural science". Nature Human Behaviour. 7 (3). 2023: 310–322. doi:10.1038/s41562-023-01555-3. PMID 36941468 (#bad_pmid).
  9. ↑ "Definition of BEHAVIOURAL SCIENCE". www.Merriam-Webster.com. 10 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 December 2017.
  10. ↑ Klemke, E. D., Hollinger, R., and Kline, A. D., (1980), Introduction to the book in 'Introductory Readings in the Philosophy of Science': Buffalo, New York, Prometheus Books p 11-12

Seçilmiş biblioqrafiya

redaktə
  • George Devereux: From anxiety to method in the behavioral sciences, The Hague, Paris. Mouton & Co, 1967
  • Fred N. Kerlinger. Behavioural Research: A Conceptual Approach. New York: Holt, Rinehart & Winston. 1979. ISBN 0-03-013331-9.
  • E.D. Klemke, R. Hollinger & A.D. Kline, (eds.) (1980). Introductory Readings in the Philosophy of Science. Prometheus Books, New York.
  • Neil J. Smelser & Paul B. Baltes, eds. (2001). International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 26 v. Oxford: Elsevier. ISBN 978-0-08-043076-8
  • Mills, J. A. (1998). Control a history of behavioral psychology. New York University Press.

Xarici keçidlər

redaktə
  •   Vikianbarda Davranış elmləri ilə əlaqəli mediafayllar var.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/?q=Davranış_elmləri&oldid=8244012"
SEVGIM.AZ