 |
 |
Sevgim.az |  |
 |
Cavad Həkimli (tam adı: Cavad Ataxəlil oğlu Həkimli; 20 oktyabr 1914, Ləmbəli, Borçalı qəzası, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası – 27 fevral 2006, Bakı) — Azərbaycan-sovet hərbçisi, İkinci Dünya müharibəsinin iştirakçısı, müharibə veteranı.[1]
| Cavad Həkimli | |
|---|---|
 Cavad Həkimli (solda) | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Ləmbəli, Noyemberyan rayonu, |
| Vəfat tarixi | (91 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | hərbçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Cavad Ataxəlil oğlu Həkimli 1914-cü il oktyabr ayının 28-də Noyemberyan rayonunun Ləmbəli kəndində anadan olub.
Cavad Həkimli yeddillik məktəbi Tiflisdə 1928-ci ildə bitirdikdən sonra doğma kəndə qayıtmışdır. Burada o, meliorasiya sahəsində çalışan atasına öz şəxsi təsərrüfat sahəsində kömək edirdi.1929-cu ildə Krımın Yalta şəhərinə gedərək burada kənd təsərrüfatı texnikumunun tütünçülük fakültəsinə daxil olmuşdu. Üçillik təhsilini uğurla başa vurduqdan sonra yenidən Ləmbəliyə dönmüş və 1936-cı ilə qədər sovxozda çalışmışdır.
1936-cı ilin avqustunda Cavad Həkimli könüllü şəkildə Tiflisdəki piyada hərbi məktəbinə daxil olmuş, iki il sonra oranı bitirmişdir. O, təhsilini əla qiymətlərlə başa vurmuş və leytenant rütbəsi almışdır. 1938-ci ildə tətil üçün kəndə qayıtdıqdan sonra, Cavad Həkimli Odessa hərbi iqtisad məktəbinə daxil olmaq üçün yola düşür. Bu məktəbdə iqtisadi fakültədə təhsil alır. 1941-ci ilin iyun ayında müharibə başladıqdan sonra məktəbin bütün məzunları, o cümlədən Cavad Həkimli də Krım cəbhəsinə göndərilir. 1941–42-ci illərdə Krımda gedən döyüşlərdə iştirak edib. 1942-ci ilin mayında ağır yaralanaraq, əsir alınıb. Almaniya, İtaliya və Yuqoslaviyanın hərbi əsirlər düşərgəsində saxlanılıb. Hospitalda müalicədən sonra, ukraynalıların yaşadığı Priluki şəhərində işçi batalyonuna göndərilmişdir. Mirqorod şəhərində digər bir hərbi əsir olan Mehdi Hüseynzadə ilə qarşılaşmışdır. Onlar bir-birinə "əmioğlu" deyə müraciət etməyə başlayıblar və getdikcə həqiqi dosta çevriliblər.[2]
İkinci Dünya müharibəsinin iştirakçısı, əfsanəvi partizan Mehdi Hüseynzadənin komandiri, 162-ci "Türküstan" diviziyasının legioneri, İtaliya və Yuqoslaviya azadlıq hərəkatının qəhrəmanı, "Ruskaya Çeta" rotasının rəhbəri, kapitan Cavad Həkimli 27 fevral 2006-cı ildə vəfat etmişdir. Bakıxanov qəsəbəsində dəfn edilmişdir.[1]
Həmin dövrdə Mirqorodda “Azərbaycan Milli Legionu”nun qərargahlarından biri yerləşirdi və Cavad Həkimli də Mehdi Hüseynzadə ilə birlikdə bu legionun tərkibinə daxil edilmişdir. Tezliklə dostlar bir neçə digər əsirlə birlikdə Berlində, Doberits bölgəsində yerləşən “tərcüməçilər üzrə 4-cü şöbə”yə göndərilirlər. Burada onlar üç ay ərzində alman dilini öyrənirlər. Tərcüməçilik kurslarını bitirdikdən sonra Cavad Həkimli və Mehdi Hüseynzadə 314-cü piyada diviziyasının (Türküstan Legionunun) qərargahına – Ştraften (Almaniya) yaşayış məntəqəsində yerləşən hissəyə göndərilirlər. Diviziya Triest şəhəri yaxınlığında, İtaliyanın şimalında, sərhəd bölgəsində yerləşdirilmişdi. Əsas məqsəd – İtaliya-Yuqoslaviya sərhədi boyunca partizan dəstələrinin hücumlarının qarşısını almaq idi. [2][1]
Cavad Həkimli tezliklə Yuqoslaviya–İtaliya 9-cu korpusunun partizanları ilə birləşmişdir. Cavad Həkimlinin təşəbbüsü ilə 9-cu korpusun tərkibində legiondan qaçmış keçmiş sovet hərbi əsirlərindən ibarət bir rota yaradılmışdır. Bu bölməyə "Rus çetası" adı verilmişdi. Rotanın komandiri vəzifəsinə yekdilliklə Cavad Həkimli seçilmişdir. Kəşfiyyat rotasının komandir müavini və rotanın siyasi rəhbəri isə Mehdi Hüseynzadə təyin olunmuşdur.
Cavad Həkimlinin rəhbərliyi ilə "Rus çetası" faşistlərə qarşı çoxsaylı döyüşlərdə iştirak etmişdir. Məhz bu döyüşlərdə Mehdi Hüseynzadə öz qəhrəmanlığının bir sıra parlaq nümunələrini göstərmişdir.
Tezliklə Cavad Həkimli 2-ci rus batalyonunun qərargah rəisi vəzifəsinə təyin edilmişdir. Batalyona A.İ.Dyaçenko rəhbərlik edirdi.
“Rus çetası”nın 12 partizanı arasında Süleyman Ələkbərov, İbrahim Bayramov, Məmməd Novruzov, Kiselev (Penza şəhərindən), Şamil Süleymanov, Şamil Bayramov (Marneulidən), İvan Stepanoviç Saxan (Voroşilovqrad vilayətindən), Əli Şıxəliyev, Ziyod Ələkbərov, Vladimir Panfilov (Sumqayıt rayonundan), Pavel İvanoviç Lyaşko (Krasnodar vilayətindən), Həmid Atayev (Zaqataladan) kimi şəxslər var idi.[2]
Müharibə bitdikdən sonra Cavad Həkimli keçmiş döyüş yoldaşları ilə birlikdə SSRİ-yə repatriasiya olunmuşdur.
“SMERŞ” əks-kəşfiyyat bölməsi nəzarətində Podolsk şəhərinə gəldikdən sonra Cavad Həkimli yoxlama-filtrasiya məntəqəsindən keçmişdir. Onun sözlərinə görə, burada öz əli ilə “SMERŞ”in 12-ci ehtiyat zabit polkunun kəşfiyyat şöbəsinin rəhbərinə Mehdi Hüseynzadə haqqında xasiyyətnamə yazmış və onu DTK arxivlərinə təqdim etmişdir. Sonra Cavad Həkimli Ufa şəhərinə göndərilmişdir. Orada, Alkino-2 stansiyası yaxınlığında hərbi şəhərcik yerləşirdi. Burada da filtrasiya prosedurlarından keçmişdir. Ufadan sonra Cavad Həkimli mühakimə və istintaq olmadan Komi MSSR-ə – keçmiş hərbi əsirlər üçün nəzərdə tutulmuş düşərgəyə sürgün olunmuşdur. Orada o, meşə sənayesində işləmişdir. Onun sözlərinə görə, burada “istehsal planını 150% yerinə yetirmişdir”. 1946-cı ilin dekabrında nəhayət ki, Cavad Həkimli azad edilmiş və demobilizasiya olunmuşdur. O, Bakıya qayıtdıqdan sonra özünün əfsanəvi döyüş yoldaşı “Mixaylo”nun – Mehdi Hüseynzadənin bacısı Pikə xanım Əlizadə və həyat yoldaşı Xurşid xanım Əzimbəyova ilə görüşmək, şəxsən onların qarşısında çıxış etmək, qəhrəmanın döyüş yolunu danışmaq və qəhrəmanlıq tarixini paylaşmaq istəmişdir. Sonrakı illərdə o, doğma kəndi Ləmbəlidə yaşamış, bir müddət isə yerli şərab zavodunda texnik, daha sonra isə baş mühasib vəzifəsində çalışmışdır.
1988-ci ildə Azərbaycanda və Ermənistanda Qarabağ münaqişəsi başlayanda Cavad Həkimli ailəsi və keçmiş döyüş yoldaşları ilə birlikdə məcburi köçkün olmuşdur. O, 1988-ci ildə Moskvaya yollanaraq digər azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünlərlə birlikdə etiraz piketləri təşkil etmişdir.
1989-cu ildən 2006-cı ilədək Cavad Həkimli ailəsi ilə birlikdə Bakıda yaşamışdır. O, Respublika Veteranlar Şurasının üzvü olmuş, müharibə, əmək və Silahlı Qüvvələr veteranlarının tədbirlərində fəal iştirak etmişdir.
Hər il, aprelin 11-də (Mehdi Hüseynzadənin Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görüldüyü gün), 9 mayda – Qələbə Günündə və 2 noyabrda – Mehdi Hüseynzadənin həlak olduğu gündə, Cavad Həkimli Bakının mərkəzində ucaldılmış “Mixaylo”nun abidəsini ziyarət etmiş, abidənin önünə qırmızı qərənfillər qoymuş, diz çökərək bu igid kəşfiyyatçının və möhtəşəm insanın xatirəsini ehtiramla yad etmişdir.[2][1]
1963-cü ildə İrəvan nəşriyyatı tərəfindən Cavad Həkimlinin (S. Seyidovla birgə müəllifliyi ilə) Azərbaycan dilində yazılmış “İntiqam” (“Qisas”) adlı xatirələri işıq üzü görür. Kitab obrazlı, emosional və milli ruhda yazılmış, tarixi dəqiqliklə Mehdi Hüseynzadənin ("Mixaylo") döyüş qəhrəmanlıqlarından, Partizan Briqadasının gündəlik qəhrəmanlıq səlnaməsindən və “Rus çetası”nın fəaliyyətindən bəhs edir.[2][1]
1981-ci ildə Cavad Həkimli respublika əhəmiyyətli şəxsi təqaüd ilə təltif olunmuşdur.[2]
Yuqoslaviyanın ən yüksək dövlət mükafatına- “ Nadir igidliyə görə”ordeninə və yüksək dövlət mükafatına layiq görülüb.[3]
2004-cü ilin noyabr ayında Cavad Həkimli öz şərəfli yubileyini – 90 illik doğum gününü qeyd etmişdir.[2]
2014-cü il 20 noyabr tarixində Azərbaycan Hərb Tarixi Muzeyində anadan olmasının 100 illik yubileyi münasibətilə tədbir keçirilib.[4]
 |
 |
SEVGIM.AZ |  |
 |
|